ilk kıyasî muhasebe; ‘şuur’un gün boyunca ya da uyanıkken karşılaşmış olduğu ‘olaylar’ın, yani uyanıkken karşılaşılan olayların, kendilerinden sonuçlar çıkarılmak üzere, ‘vicdan’ muvacehesinde (karşısında, önünde, huzurunda), şuurdışındaki kıyas bilgileriyle karşılaştırılmaları (kıyaslanmaları) suretiyle ya da diğer deyişle kaba ‘kıyas bilgisi’ süzgecinden geçirilmeleri suretiyle yapılan muhasebesidir. (119, 118, 142) Bu işlemle edinilen sonuçlar ya da “sonuç-bilgi”ler denilebilecek bilgiler (bilgilere ait izlenimler), ölüm anına dek şuurun bir bilgi deposu olan ‘şuurdışı’nda birikirler. (141, 142, 144)
Olaylar
Öz bilginin artmasına yardım eden müdahaleler, vicdan muvacehesinde (karşısında, önünde), çeşitli madde kombinezonlarının sayısız hâl ve durumlarından, yani bir sürü olaydan istifade ederek hedeflerine ulaşırlar. (118) Şuurda cereyan eden bu olaylar, yani insanın günlük hayat sırasında karşılaştığı olaylar, şuurdışındaki nispeten kaba maddi izlenimlerle ilk kıyasî muhasebeleri yapı ldıktan sonra şuurdışına itilirler. (119, 118) Kaba kıyas bilgisi süzgecinden geçerek şuurdan şuurdışına itilen bu olaylar, yani olayların sonuç-bilgileri, öz varlığın (Öz varlık) emri altında bulunmakla beraber, henüz onun öz malı olmamışlardır, öz bilgi hâline girmemişlerdir ve insanın o dünya hayatı süresince orada, şuurdışında bulunurlar. (119, 118)
Özetle, idrak edilsin veya edilmesin, şuurun karşılaşmış olduğu olaylar, şuurdışındaki kıyas bilgileriyle sonuçlandırılırlar ve bu sonuçlar şuurdışında kalırlar. (119) Bunlar orada, henüz ‘büyük kıyasî muhasebe’den geçmedikleri için varlığın henüz ‘öz bilgiler’i hâline girmemişlerdir, dolayısıyla şuuraltına ait değildirler. (144, 142, 118,119) Bununla birlikte bu bilgiler varlığın hâkimiyeti altındadırlar ve icap ettikçe şuur sahasına çıkarılabilirler. (119) Yani şuur, icap ettiği zaman –şuuraltına inmeden– gereken malzemeleri şuurdışından alıp kullanabilir. (142)
İlk kıyasî muhasebe için uykunun gerekli oluşu
‘Uyku’nun bu işleme yararı ve gereği şöyle açıklanabilir: Uyku hâlinde bazı ‘beyin merkezleri’nin ve şuurun dış âlemle olan ilişkileri kesilir; şuuru ifade eden merkez (Şuur merkezi) de dahil olmak üzere, bu merkezler, şuurdışına bağlanır. (143, 146, 150) Artık bu merkezler dünya ile değil, ‘şuur-ötesi’ ile alakalıdırlar. (143) Buna, ‘merkezlerin kendi içine dönmesi’ denir. (143) Dış âleme, dünyaya karşı hareketsiz ve pasif olmalarına karşın, şuur-ötesine karşı hareketli ve aktif duruma geçerler. (143) Uyku esnasında çevreye karşı hareketsiz ve pasif hâlde görünen bu merkezler aslında içeride önemli işler başarmaktadırlar. (144) Fakat bunların faaliyetleri dışa değil, içe dönmüştür ve bütün meşguliyetleri de günlük olayları şuurdışına devretmek işleminden ibarettir. (144) Şuur ve ilgili merkezler dış âlemin bağlarından uzak bulunduklarından, içerideki işlemleri rahatlıkla yaparlar. (143, 144)